De nachtwerker

De beer werd 's nachts naar de havenmond gebracht. Buiten de stadsmuur lag een schuit waar de lading ingestort werd. Daartoe diende een opening in deze muur. De stille nachtwerker was geen gemeenteambtenaar. Jaarlijks werd het werk aanbesteed aan de meestbiedende. Het was een geprivatiseerde reinigingsdienst. Pas aan het einde van de negentiende eeuw werd het een gemeentelijke taak.

In 1843 was Jan van Heukelom de „aannemer van stadsbeer en vuilnis”. Dat betekende dat hij de stedelijke beerputten ledigde, het vuilnis ophaalde en doorverkocht aan de boeren uit de Meierij ter verbetering van de schrale grond. Het was een winstgevend zaakje.

In het politiearchief ontdekken we een voorval over hem. Op 11 september 1843 's nachts is hij enige malen naar zijn schuit gegaan, die half vol „menschendrek of beer” in de stadsgracht bij de heven lag. Daar ontdekte hij twee personen die hij herkende. Deze grepen hem vast en zeiden „ik zal je levendig verzuypen”. Ze smeten hem bovenop de muur en probeerden Jan in het water te gooien. Dat lukte niet omdat Jan zich vast kon houden aan één van zijn belagers. Vervolgens hadden ze hem tegen een boom gesmeten en „een zware slag op het aangezicht tegen den mond toegebracht”.

Het gevolg was dat hij flink pijn had aan zijn lendenen en zijn mond opgezwollen was en bloedde. Jan kon om hulp roepen en werd ontzet door werkers bij de boom aan de haven, terwijl ook de „waker van de stoomboot” op het hulpgeroep afkwam. De mishandelde Van Heukelom werd naar huis gebracht, waar de stedelijke heel- en vroedmeester hem behandelde, onder andere door het aderlaten.

De volgende morgen om 9 uur gaat C. Wunderlus, hoofdagent van politie, naar Jan van Heukelom die thuis aan de Vughterdijk nog ziek te bed lag. Daar wordt een proces-verbaal opgemaakt en kan de politie Hendrikus S. en Baltus den O. arresteren; want zij waren de belagers geweest van de stille nachtwerker.